Vitamin B3 (Niyasin)

Vitamin B3 (Niyasin): İnsan Sağlığı ve Metabolizmadaki RolüVitamin B3, diğer adıyla niyasin, suda çözünen ve B kompleks vitaminleri grubuna ait temel bir besindir. İnsan vücudunda enerji üretimi, DNA onarımı ve hücresel iletişim gibi kritik süreçlerde rol oynar. Bu vitaminin iki ana formu vardır: nikotinik asit ve niyasinamid. Her iki form da vücutta NAD (nikotinamid adenin dinükleotid) ve NADP (nikotinamid adenin dinükleotid fosfat) koenzimlerine dönüşerek metabolik faaliyetlerin merkezinde yer alır.

Biyokimyasal Fonksiyonları ve Metabolizmadaki Önemi

Niyasin, enerji metabolizmasının temel taşlarından olan NAD ve NADP’nin sentezi için gereklidir:

NAD, besinlerden alınan karbonhidrat, yağ ve proteinlerin enerjiye (ATP) dönüştürülmesinde görev alır. Özellikle glikoliz, sitrik asit döngüsü ve elektron taşıma zincirinde kilit rol oynar.
NADP ise lipit sentezi, DNA onarımı ve antioksidan savunma sisteminde (glutatyon redüksiyonu) kullanılır.Ayrıca niyasin, stres hormonları (kortizol) ve cinsiyet hormonlarının (östrojen, testosteron) sentezini destekler. Sinir sistemi sağlığı ve cilt bütünlüğü için de önemlidir.

Günlük İhtiyaç ve Besin Kaynakları

Yetişkinler için önerilen günlük alım miktarı (RDA):

Erkekler: 16 mg NE (Niyasin Eşdeğeri)
Kadınlar: 14 mg NEGebelik ve emzirme döneminde bu ihtiyaç artar.

Doğal Kaynaklar:

Hayvansal: Karaciğer, tavuk, somon, ton balığı, yumurta.
Bitkisel: Tam tahıllar, yer fıstığı, mantar, avokado, baklagiller (nohut, mercimek).
Triptofan içeren besinler: Hindi göğsü, süt ürünleri, soya fasulyesi. 60 mg triptofan ≈ 1 mg niyasin.

Biyoyararlanım: Hayvansal kaynaklardaki niyasin daha kolay emilir. Mısır gibi bazı tahıllarda alkali işlem (geleneksel tortilla yapımı) niyasin emilimini artırır.

Eksikliği ve Pellagra Hastalığı

Niyasin eksikliği, özellikle düşük proteinli ve mısır ağırlıklı beslenen toplumlarda görülen pellagra ile sonuçlanır. Belirtileri "3D" ile özetlenir:

Dermatit: Güneşe maruz kalan bölgelerde kızarıklık ve pullanma.
Diyare: Sindirim sorunları ve inflamasyon.
Demans: Zihinsel bulanıklık, depresyon, hafıza kaybı.Tedavi edilmezse ölümcül olabilir.

Risk Grupları:

Kronik alkolizm,
Malabsorpsiyon sendromları (Çölyak, Crohn),
Hartnup hastalığı (triptofan emilim bozukluğu),
Yetersiz beslenen bireyler.

Tedavi: Niyasin takviyeleri ve protein açısından zengin diyet.

Toksisite ve Aşırı Alım Riskleri

Yüksek doz nikotinik asit takviyeleri (1-3 g/gün) şunlara yol açabilir:

Ciltte kızarma ve kaşıntı (prostaglandin salınımı nedeniyle),
Karaciğer hasarı, hiperglisemi, gut atakları.Niyasinamid formu bu yan etkilere neden olmaz. Tolerabl üst limit (UL): 35 mg/gün (nikotinik asit için).

Tıbbi Kullanımları

Dislipidemi Tedavisi: Nikotinik asit, HDL'yi yükseltip LDL ve trigliseritleri düşürür. Ancak statinlerle kombinasyonun kardiyovasküler faydası tartışmalıdır.
Cilt Sağlığı: Niyasinamid, akne ve rozasea tedavisinde topikal olarak kullanılır.

Sonuç

Niyasin, dengeli bir diyetle kolaylıkla karşılanabilir. Eksikliği nadir olsa da, alkolizm veya metabolik bozukluklarda dikkat gerektirir. Takviye kullanımı mutlaka hekim gözetiminde olmalıdır. Sağlıklı bir metabolizma için tam tahıllar, yağsız etler ve baklagiller tüketilmesi önerilir.